Byłem w lipcu w „Krainie porządnych ludzi”. Jeśli ktoś spyta gdzie to jest, to ja oczywiście od razu odpowiem na to proste pytanie: myślę o Podkarpaciu. Nazwę konkretnej miejscowości i jej zalety można przeczytać na poniższym zdjęciu, żeby nie było, że coś zmyślam lub konfabuluję albo jestem pod wpływem czegoś.

Napis z bliska:

Mimo, że minęło kilka lat od czasu wyrycia tych słów w kamieniu nadal śpiew ptaków zwycięża z gdzieniegdzie słyszanymi głosami ludzi. Czasami, po południu „ubogaca” przebywających na centralnym placu kuracjuszy i kuracjuszki „człowiek orkiestra” śpiewający „sznaps-barytonem” i to wszystko.

Iwonicz-Zdrój to jedno z najstarszych polskich uzdrowisk znane od 1578. Według Encyklopedii Katolickiej: nazwa XIV-wiecznej osady Iwonicz wiąże się z wczesnym kultem św. Iwona w Polsce. Etymologicznie nazwa wsi wywodzi się od imienia Iwo czy też bardziej popularnej w średniowieczu formy Iwan.

W 1799 właścicielem Iwonicza został hr. Teofil Wojciech Załuski (1760–1831), a w 1825 jego syn hr. Karol Teofil Załuski (1794–1845), ożeniony z Amelią z ks. Ogińskich. Wkrótce rozpoczyna się  budowa pierwszych obiektów zakładu kąpielowego oraz budowa pierwszych łazienek. Po Karolu hr. Załuskim dostał Iwonicz jego syn Michał Załuski (1827–1893). Do Załuskich należał Iwonicz aż do 1945, kiedy to NKWD aresztowało czterech członków rodziny.

Władysław Bełza związany był z uzdrowiskiem w Iwoniczu, gdzie organizował w l. 1874–1890 życie kulturalne i towarzyskie.

Rano szedłem zadbać o górne drogi oddechowe  korzystając z mini-tężni o zaletach:

Zalety tężni solankowej docenią osoby, które cierpią na niedobór mikroelementów, a także mają osłabiony układ odpornościowy. Inhalacje zalecane są również chorym z nawracającymi lub przewlekłymi schorzeniami dróg oddechowych. Specyficzny mikroklimat wykorzystywany jest również w profilaktyce nadciśnienia tętniczego, alergii, nerwicy wegetatywnej czy w przypadku ogólnego wyczerpania.

Potem śniadanie i rehabilitacja kręgosłupa fizycznego, bo ten „ideologiczny” jest tak przegięty, że nie rokuje poprawy.

Po południu zaś coś dla ducha. Nie wiem czy dobrze to coś nazwałem. Tym razem pojechałem zwiedzić Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza - Pomnik Historii, które to muzeum znajduje się w małej miejscowości Bóbrka w Gminie Chorkówka, koło (15 km) Krosna. Muzeum jest naprawdę wielkie pod względem obszaru i znajdujących się obiektów. Są to niepracujące już wieże wiertnicze z początków przemysłu naftowego. Do tego oprowadzał nas bardzo sympatyczny przewodnik. Wybierał z tej wielości najważniejsze obiekty, opowiadał bardzo fachowo i jednocześnie przystępnie. Od czasu do czasu opowiedział jakąś ciekawostkę a nawet odpowiadał na pytania. Trochę uważałem za wścibskie moje pytanie, ale przewodnik odpowiedział bez żadnego wahania. Chodziło mi o opłacalność istniejących w okolicy mnóstwa pracujących studni. Sprawa nie jest taka prosta. Z jednej strony studnie mają coraz mniejszą wydajność i często z powodu przejścia obsługi na emeryturę są dopiero likwidowane. Z drugiej strony likwidacja jest kosztowna ponieważ zgodnie z wymogami ekologicznymi trzeba miejsce studni doprowadzić do „porządku”.

Najpierw pomnik:

Stosowna tablica pamiątkowa informuje, że tu w 1854 roku powstała pierwsza na świecie (!) kopalnia oleju skalnego, który dzisiaj nazywamy ropą naftową.

Nie stało się to ani w słynnym na cały świat Teksasie czy również słynnym Kuwejcie, ale tu w Polsce!

I to dzięki  Ignacemu Łukasiewiczowi. To on w 1853 roku uzyskał naftę z oleju skalnego i zastosował w lampie naftowej własnej konstrukcji. Prowadził doświadczenia z destylatem naftowym wspólnie z Janem Zehem. Jednak to Jan Zeh sam złożył 27 maja 1858 roku wniosek o nadanie przywileju pierwszeństwa w zakresie przetwarzania ropy naftowej.

Na terenie muzeum znajduje się studnia wykopana ręcznie, tzw. „kopanka” o nazwie „Franek”. Kopacz, który pierwszy dokopał się do ropy mógł nadać nazwę studni. W tej studni nadal zbiera się ropę. Jak widać na zdjęciu w wiadrze znajduje się ropa.

Wokół Iwonicz Zdroju jest sporo studni, w których zbiera się nadal ropa naftowa. Jest ona zbierana do cystern i przewożona do pobliskich rafinerii. Jednak coraz mniej ropy zbiera się w studni i wydobycie ropy w ten sposób jest nieopłacalne. Powoli są zamykane.

 

Ciekawym urządzeniem jest kiwon czyli (inne nazwy żuraw pompowy, pompa żerdziowa, kiwak, konik) – pompa służąca do pompowania ropy naftowej ze złoża mającego niskie ciśnienie własne, instalowana przy wy­locie otworu wiertniczego z którego wydobywana jest ropa za pomocą pompy wgłębnej. Konstrukcja typowego kiwona składa się z belki fundamentowej, podpory i wahacza. Na jednym końcu wahacza umocowane są za pośrednictwem laski pompowej żerdzie napędzające pompę – na drugim transmisja, przekazująca ruch posuwisto-zwrotny z kieratu pompowe­go na tłok pompy.

 

Mnie kojarzy się z przemysłem naftowym w Teksasie w USA.

W Bóbrce wygląda jak niżej i działa tak samo.

Ignacy Łukasiewicz urodził się w 1822 roku w Zadusznikach (powiat mielecki), w szlacheckiej rodzinie inteligenckiej pochodzenia ormiańskiego. Jego ojcem był Józef Łukasiewicz (zm. 1836) – posesor folwarku i żołnierz Tadeusza Kościuszki, pieczętujący się herbem Łada, matką – Apolonia ze Świetlików. Miał czworo rodzeństwa: Marię, Emilię, Aleksandra i Franciszka.

Zła sytuacja finansowa rodziny nie pozwalała na dalszą edukację i zmusiła go do przedwczesnego rozpoczęcia pracy jako praktykanta w aptece Antoniego Swobody w Łańcucie - w latach 1836–1840.

Rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, a dyplom magistra farmacji uzyskał na Uniwersytecie Wiedeńskim 30 lipca 1852.

Na przełomie roku 1852/1853 Łukasiewicz i Jan Zeh otrzymali naftę metodą frakcjonowanej destylacji. Pierwsza skonstruowana przez Łukasiewicza lampa rozświetliła wystawę apteki we Lwowie 31 lipca 1853 roku i jest symboliczną, oficjalną datą narodzin przemysłu naftowego w Polsce. Po raz pierwszy zastosowano w praktyce oświetlenie naftowe podczas pilnej nocnej operacji w szpitalu powszechnym na lwowskim Łyczakowie. W roku 1854 w gorlickiej dzielnicy Zawodzie na skrzyżowaniu ulic Węgierskiej i Kościuszki zapłonęła pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa.

 W tym samym roku (1854) założył także pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej w Bóbrce koło Krosna (spółka naftowa Tytusa Trzecieskiego z Łukasiewiczem oraz właścicielem Bóbrki, Karolem Klobassą); kopalnia jest czynna do dzisiaj. W 1857 roku otworzył rafinerię w Klęczanach koło Nowego Sącza. Z wydobywanej w tym miejscu ropy produkował naftę, smary, oleje smarne i asfalt.

 Był bardzo sprawnym organizatorem, z czasem dorobił się na ropie naftowej dużego majątku. Był również wielkim społecznikiem. Propagował zakładanie sądów, budowę dróg i mostów, szkół, szpitali itd., finansując wiele inicjatyw z własnej kieszeni, walczył z biedą i alkoholizmem w regionie, tworzył kasy zapomogowe i fundusze emerytalne. Dążył do rozwoju rodzącego się tam przemysłu naftowego, nie skupiając go całkowicie w swoich rękach, lecz namawiając i pomagając w tworzeniu również innych firm. Był Posłem na sejm galicyjski IV kadencji (1877–1882).

W  roku 1873 papież Pius IX za działalność charytatywną nadał mu tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył go Orderem Św. Grzegorza. W roku 1877 zorganizował we Lwowie kongres naftowy oraz utworzył w Gorlicach Krajowe Towarzystwo Naftowe.

Jan Zeh we własnej rafinerii we Lwowie, od 1853 do początku lat 60. XIX w., na podstawie zezwolenia władz austriackich produkował naftę, smary, świece parafinowe, a wytworzone produkty sprzedawał w sklepie przy ul. Krakowskiej we Lwowie, w całym kraju oraz za granicą. Osiągnięcia na niwie naftowej opublikował w relacji „Pierwsze objawy przemysłu naftowego w Galicji”. Dotknęła go osobista tragedia: 12 lutego 1858 w pożarze sklepu z produktami naftowymi zginęła jego żona Dorota z Obłoczynskich (l. 21) i jej siostra Hermina (l. 17). W latach 60. XIX w. wycofał się z dalszej działalności naftowej, nie zadbał o rozgłos i sławę, lecz pogrążony w skromności powrócił do wyuczonej profesji wśród nafciarzy Borysławia.

I nie potrzebowali, nasi porządni ludzie,  funduszy UE. Nie musieli czekać na „polski ład” ani pisać listów z prośbą do cesarza. To było niesamowite. Może dlatego, że to miejsce, na szczęście, znajdowało się daleko od tzw. ośrodków decyzyjnych i nikt nie wiedział co się tam „wyprawia”. Tutaj podpowiadam jeden ze sposobów na sukces w obecnych czasach. Trzeba trochę ten sposób adoptować, ale najważniejszy jest dobry przykład i porządni ludzie, choćby z Podkarpacia. Chociaż nie jest to jedyne miejsce w Polsce gdzie są tacy ludzie. Jest ich sporo chociaż tego nie widać (na szczęście), bo nie występują w różnych „telewizorach”, tylko robią swoje.

Sam Łukasiewicz był już w tamtych czasach „dziwnym” człowiekiem. Nie opatentował lampy naftowej bo uważał, że dary ziemi takie jak olej skalny i wyprodukowana z niej nafta powinny służyć ludziom. Warto przypominać i pamiętać o takich ludziach, tym bardziej, że byli Polakami.

Na koniec polecam ciekawą stronę internetową Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza, gdzie można znaleźć wiele ciekawostek, wiertnic, urządzeń zabytkowych związanych z wydobyciem ropy naftowej. Jest też dom Ignacego Lukasiewicza.

Niedaleko Iwonicza leży uzdrowisko Rymanów. W 1872 r. Anna Potocka i Stanisław Potocki,  podpisali kontrakt kupna Rymanowa i stali się założycielami Rymanowa-Zdroju. 16 sierpnia 1876 r. podczas spaceru Anny Potockiej (autorki „Mojego pamiętnika” wydanego w 1927 r.) z dziećmi jeden z synków Józef odkrył źródło lecznicze wody. Badania jej użyteczności trwały do 1879.

Występowanie od wieków wód leczniczych w sąsiednim Iwoniczu-Zdroju skłoniło zamieszkałych od 1870 w Rymanowie właścicieli dóbr Annę i Stanisława Potockich do szukania podobnych źródeł w okolicznych górach i dolinie rzeki Taba (dziś Tabor). Wyjątkową okazję dał pobyt na dworze rymanowskim chemika Tytusa Sławika. Wykonana przez niego pobieżna analiza źródła nad brzegiem rzeki Taba, wykazała silne stężenie jodu i żelaza.

"Anna z Działyńskich Potocka była kobietą wspaniałą. Kiedy miała okazję z dużym zyskiem sprzedać dobra rymanowskie i żyć w dostatku, wybrała skromny żywot, by nie pozbawiać swoich dzieci ojcowizny. Nie majątku, bo tego można było kupić jeszcze więcej, może nawet w lepszym miejscu w Galicji, ale zapamiętanych z dzieciństwa krajobrazów: Rymanowa z dominującą nad miasteczkiem kościelną wieżą, źródełka wody, wokół którego wyrastał Zdrój, skalistych brzegów Wisłoka w Rudawce Rymanowskiej, gromady wiejskich dzieciaków uczących się rzeźby w przydworskiej szkółce, Drogi Krzyżowej na Kalwarię...

Działyńscy pochodzili z Wielkopolski i wielce zasłużyli się dla niej. Ojciec Anny - Tytus Działyński był patriotą wielkiego formatu, podobnie jak i jego siostra Klaudyna z Działyńskich Potocka. Tytus podarował narodowi swoją wspaniałą bibliotekę i pałac w Kórniku. Klaudyna cały swój majątek wydała na pomoc przebywającym na uchodźstwie powstańcom z 1831 r. To jej właśnie Adam Mickiewicz zadedykował III część "Dziadów".

Mąż Anny - Stanisław Potocki, wnuk po kądzieli nieszczęsnego Stanisława Szczęsnego Potockiego, był powstańcem z 1863 r. Wskutek represji stracił cały swój majątek. Poślubiła Anna zatem ziemianina bez ziemi, bowiem jak się okazało, ważniejszy dla niej był jego szczery patriotyzm i prawdziwie rycerski honor.

Pamiętnik Anny z Działyńskich Potockiej jest nie tylko dokumentem epoki, ostatniej ćwierci XIX w. Ona sama wciąż budzi nasz zachwyt szczerością swoich intencji i postępowania. Jej wiara w Boski porządek świata, pochylenie nad każdym ludzkim nieszczęściem i chęć wspomagania potrzebujących, teraz gdy bardziej niż kiedykolwiek ulegają zachwianiu tradycyjne systemy wartości, powinny stać się także dla nas drogowskazem w naszej doczesności, bo życie przeminie, ale pamięć u potomnych pozostanie. Ma od niedawna Anna Potocka swój pomnik w rymanowskich dobrach - Szkołę Podstawową i Gimnazjum w Posadzie Górnej, noszące jej imię. Ma też wdzięczność, taką zwyczajną, jaką darzy się dobrych ludzi."

Andrzej Potocki

Ciekawych i godnych odwiedzenia miejsc w okolicy jest wiele. Napisałem tylko o tych, które odwiedziłem. Niedaleko jest Dukla, w której ok. 1414 urodził się Św. Jan z Dukli, polski święty katolicki, pustelnik, franciszkanin, pod koniec życia w surowszej gałęzi zakonu: bernardynach.

 

https://iwonicz-zdroj.pl/dla-turysty/teznia-solankowa/

https://bobrka.pl/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ignacy_%C5%81ukasiewicz

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Zeh

https://pl.wikipedia.org/wiki/Iwonicz-Zdr%C3%B3j

https://lubimyczytac.pl/ksiazka/4860523/moj-pamietnik

https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/68612/edition/84834?language=pl

 

 

 

 

---

tagi: ropa naftowa  rymanów  iwonicz  hr. karol teofil załuski  anna z działyńskich potocka  ignacy łukasiewicz 

	Andrzej-z-Gdanska
	13 września 2021 18:58

27     1804    9 zaloguj sie by polubić