Jak negocjować z Niemcami czyli kryzys gdański 1932 r.

            Nie pomyliłem daty! Dowiedziałem się o tym wydarzeniu przypadkowo 18 września 2019 roku przeszukując czeluści Internetu w poszukiwaniu czegoś zupełnie innego. Potem jakoś nie mogłem się zebrać do napisania notki. Teraz to co innego. Pewnie zasłużę sobie na tytuł agenta ruskiego/sowieckiego/moskiewskiego, ale co mi tam. Dlaczego? Wyjaśnienie znajduje się poniżej.

            Traktat Wersalski przyznawał Polsce dostęp do Morza Bałtyckiego oraz posiadanie Marynarki Wojennej. Powstała też kwestia gdzie wydzielone dla Polski okręty z grupy torpedowców z byłej Kaiserliche Marine mają bazować.

            Konstytucja Wolnego Miasta Gdańska stwierdzała, że na jego terenie nie może znajdować się żadna baza wojenna. Rada Ligi Narodów zasugerowała korzystanie przez polskie okręty z portu gdańskiego jako „port d’attache” (port macierzysty) z prawem stacjonowania, ale bez prawa ustanowienia stałej bazy. W związku z tym władze II RP i Wolnego Miasta Gdańska zawarły 8 października 1921 roku porozumienie, przyznające prawo do korzystania z portu gdańskiego przez okręty MW RP jako portu macierzystego („port d’attache”) przez okres trzech lat, z możliwością przedłużenia.

W marcu 1931 roku senat Wolnego Miasta Gdańska jednostronnie wymówił umowę o korzystaniu przez polskie okręty z gdańskiego portu.

            Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze, po rozpatrzeniu przekazanej przez Radę Ligi Narodów sprawy, 11 grudnia stwierdził, że dotychczasowe umowy nie stanowią podstawy do stacjonowania okrętów MW w Gdańsku. Protest władz polskich do Rady Ligi Narodów został odrzucony. Zalecono, by władze Rzeczypospolitej i Wolnego Miasta uregulowały tę sprawę bezpośrednio między sobą.

            Poważny problem powstał w 1932 roku, wobec zaplanowanej na czerwiec tego roku wizyty zespołu niszczycieli Royal Navy w Gdańsku.

            W związku z tym marszałek Józef Piłsudski, po sugestii wiceministra spraw zagranicznych Józefa Becka, postanowił wykorzystać wizytę brytyjskich okrętów w Gdańsku dla zamanifestowania  praw Polski wobec Wolnego Miasta. Dowódca okrętu ORP "Wicher", kmdr por. Podjazd-Morgenstern, otrzymał rozkazy, by w razie utrudnień ze strony władz Wolnego Miasta reagować natychmiast i stanowczo, z użyciem wszelkich środków – w tym broni palnej, a w razie obrazy polskiej bandery przez władze Wolnego Miasta ostrzelać najbliższy budynek należący do jakiegokolwiek urzędu gdańskiego.

            Władze Wolnego Miasta zostały powiadomione o wizycie okrętów przez generalnego komisarza RP w Wolnym Mieście, ministra Kazimierza Papée.

Lider flotylli HMS „Campbell” był okrętem flagowym kmdr. Pridhama-Wippella

15 czerwca około godziny 9:30 brytyjski zespół okrętów w składzie HMS „Campbell”, „Westminster”, „Walpole” i „Vidette” pod dowództwem kmdr H.D. Pridhama-Wippella wraz z

ORP „Wicher” - niszczyciel pełniący funkcję jednostki flagowej Dywizjonu Kontrtorpedowców

ORP "Wicher" wszedł do portu. Pomimo oficjalnych protestów senatu Wolnego Miasta, polski niszczyciel stał zacumowany przy nabrzeżu aż do godzin popołudniowych. Kmdr Podjazd-Morgenstern, jako młodszy stopniem, pierwszy złożył wizytę na flagowym HMS „Campbell”, a o 15:00 dowódca brytyjskiej flotylli kmdr Henry Daniel Pridham-Wippell (późniejszy admirał) złożył dwudziestominutową rewizytę na "Wichrze". Po jej zakończeniu okręt odcumował i opuścił port. Władze Gdańska nie poważyły się na obrazę bandery, więc nie zaszła konieczność użycia siły.

            Rola, jaką w rozwiązaniu kryzysu odegrał ORP „Wicher”, była jednym z czynników, które przekonały Marszałka do zmiany stanowiska i zwiększenia nakładów na rozwój floty, czego wyrazem było wyrażenie zgody na zakupy i budowę kolejnych okrętów dla MW: m. in. niszczycieli typu Grom i okrętów podwodnych typu Orzeł.

Małe uzupełnienie:

Niszczyciele typu Grom – seria dwóch dużych niszczycieli (ORP „Grom” i ORP „Błyskawica”) z okresu międzywojennego i II wojny światowej, zbudowanych w Wielkiej Brytanii dla polskiej Marynarki Wojennej. 
https://pl.wikipedia.org/wiki/Niszczyciele_typu_Grom

Okręty podwodne typu Orzeł – typ dwóch okrętów podwodnych (ORP "Orzeł" i ORP "Sęp") wybudowanych dla Marynarki Wojennej przez stocznie holenderskie De Schelde i Rotterdamse.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Okr%C4%99ty_podwodne_typu_Orze%C5%82

            Kryzys 1932 był wywołany z całą premedytacją przez Piłsudskiego, który projektował nawet przeprowadzenie wojny prewencyjnej z Niemcami w latach 1932-1933.

            Sprawa domniemanej wojny prewencyjnej najprawdopodobniej wypłynęła w marcu 1933 roku. Był to okres, w którym toczyły się negocjacje w sprawie podpisania tzw. paktu czterech, które zainicjował Mussolini. Pakt miał objąć Włochy, Niemcy, Wielką Brytanię oraz Francję i znacząco zmieniłby układ sił na arenie międzynarodowej. Ponieważ Hitler zwlekał z decyzją o przystąpienia do Paktu, Mussolini najprawdopodobniej postraszył go, przekazując informację o rzekomej wojnie prewencyjnej jaką Francja szykuje w porozumieniu z Polską przeciw Niemcom.

Hans Adolf von Moltke ur. 29 listopada 1884 w Opolu

W załączniku do tajnego raportu posła Hansa Adolfa von Moltke do Ministra Spraw Zagranicznych Rzeszy z 29 kwietnia 1933 roku dotyczącego wojny prewencyjnej czytamy, m. in., że  przemysł wojenny Polski podwyższył swoją produkcję, powołano więcej roczników oficerów rezerwy i podchorążych, przekazano przysposobienie wojskowe młodzieży pod dowództwo oficerów liniowych, zwiększyła się koncentracja wojsk.

            Początkowo Piłsudski był chyba zaskoczony nie mniej od Hitlera informacją, że szykuje się do wojny. Jednak kiedy obawy Niemców wzrastały, postanowił wykorzystać sytuację. Zaczął podejmować działania o których wspominał von Moltke w swoim tajnym raporcie. Podtrzymanie gorącej atmosfery było bardzo korzystne, gdyż pozwalało na sondaż polityczny. Miał on wykazać m. in. czy Niemcy boją się obecnie wojny i ewentualnie gotowi są podjąć walkę, a także jakie jest zdeterminowanie naszego francuskiego sojusznika na wypadek ewentualnego konfliktu polsko–niemieckiego.
Ludwik Hieronim Morstin (1886-1966)

            Jesienią 1933 roku został wysłany z misją do Francji pisarz i były adiutant marszałka Ferdynanda Focha Ludwik Hieronim Morstin. Miał wysondować Paryż i uzyskać odpowiedzi na dwa pytania: 1) Czy w sytuacji zaatakowania Polski przez Niemcy Francja ogłosi mobilizację? 2) Czy nad granicę niemiecką w takim wypadku będzie skierowana całość sił francuskich? Na obydwa pytania polski wysłannik uzyskał odpowiedź negatywną: „na wypadek zaatakowania Polski przez Niemcy Francja nie zarządzi ogólnej mobilizacji i nie wystawi swoich sił na granicy Niemiec”.

Konkluzja:

Całość polskich działań, poczynając od incydentu z „Wichrem”, był jedynie misterną grą prowadzoną przez Piłsudskiego. Był on doświadczonym graczem politycznym i zdawał sobie sprawę, że w pojedynkę Polska konfliktu by nie wygrała, zaś nasz zachodni sojusznik wcale nie pali się do walki. Miała ona na celu „utemperowanie” Niemców i zmuszenie do pokojowego ułożenia wzajemnych stosunków i taki też przyniosła skutek, dając Polakom czas na modernizację armii i rozwinięcie gospodarki.

Co można było przeczytać w niemieckiej gazecie?

18 listopada 2018  Jacek Lepiarz  napisał, że:

Józef Piłsudski po dojściu Hitlera do władzy snuł plany wojny prewencyjnej przeciwko III Rzeszy, jednak Francja zwlekała, a Czechosłowacja ostrzegła Niemców – pisze w niedzielę FAS

            "Gdy 7 kwietnia 1933 roku, kilka tygodni po dojściu Hitlera do władzy, w Berlinie zebrał się niemiecki rząd, minister spraw zagranicznych Konstantin von Neurath nie krył swojego zaniepokojenia. Powód: Polska rozważa możliwość wojny prewencyjnej”, pisze Gerhard Gnauck we „Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung” (FAS).

            W Polsce panował wówczas Józef Piłsudski – „socjalista i być może najwybitniejszy polski mąż stanu w 20 wieku” – przypomina Gnauck. Jak zaznacza, Piłsudski nie był „demokratą bez skazy”, jednak cechowało go „wyczucie nadciągającego niebezpieczeństwa”, przede wszystkim ze strony obu wielkich sąsiadów Polski – Niemiec i Związku Sowieckiego.

            Akcja przeciwko rozbrojonym Niemcom byłaby w 1933 roku dla Francji i Polski „spacerkiem” – uważa Gnauck. Francuscy politycy zaprzeczali jednak po wojnie, by cokolwiek wiedzieli o polskich planach. Plotki o wojnie prewencyjnej kursowały wówczas w wielu europejskich stolicach, w tym w Berlinie.

            Piłsudski szybko zrozumiał, że jego plan spotkał się z odrzuceniem. Dlatego po 1933 roku marszałek zmienił front i rozpoczął rozmowy z Niemcami. Rezultatem tego zwrotu była polsko-niemiecka deklaracja o nieagresji z 1934 roku.

            Jak pisze Gnauck, od tego czasu Piłsudski prowadził politykę równowagi między obu dyktatorami – Hitlerem i Stalinem. Dopiero porozumienie między nimi w 1939 roku doprowadziło do podziału Polski i innych krajów Europy Wschodniej między Niemcy i Związek Sowiecki.

 

Na koniec można by użyć słynnego pytania ze stanu wojennego w Polsce: komu to służy? Lub: komu to posłuży i do czego?

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kryzys_gda%C5%84ski_(1932)

https://histmag.org/Niemcy-pokonane-Polska-koncepcja-wojny-prewencyjnej-8382

 Wybrana bibliografia:

    Źródła:

        Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918–1939. T. 1. 1918–1932, pod. red. T. Jędruszczak, Maria Nowak – Kiełbikowa, Warszawa 1989;

        Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918–1939. T. 2. 1932–1939, pod. red. T. Jędruszczak, Maria Nowak – Kiełbikowa, Warszawa 1989;

        Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, oprac. L. Gelberg, Warszawa 1954–1960, t. II;

        Tajny raport polityczny posła H. von Moltke do Ministra Spraw Zagranicznych Rzeszy w sprawie wojny prewencyjnej Polski przeciwko Niemcom z dn. 29 kwietnia 1933 roku, [w:] Lapter K., Pakt Piłsudski–Hitler. Polsko–niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934 roku, Warszawa 1962;

    Opracowania:

        Bergman A., Gdyby w 1933 roku usłuchano Józefa Piłsudskiego, „Kultura” nr. 5, Paryż 1949;

        Bułhak H., Polska–Francja. Z dziejów sojuszu 1933–1935, Warszawa 2000;

        Freier B., Jan Szembek i wojna prewencyjna 1933 roku, [w:] Prace Naukowe WSP w Częstochowie. Zesz. Hist. z.6: 2000, s. 137 – 142;

        Jędrzejewicz W., Sprawa wojny prewencyjnej z Niemcami w 1933 roku, [w:] „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1966;

        Komarnicki T., Piłsudski a polityka wielkich mocarstw zachodnich, Londyn 1952;

        Korzecki A., Od Wersalu do września 1939: z tajnych frontów dyplomacji, Warszawa 1982;

        Kuźmiński T., Polska, Francja, Niemcy 1933–1935: z dziejów sojuszu polsko–francuskiego, Warszawa 1963;

        Morgenstern P., Wejście ORP „Wicher” do Gdańska, [w:] „Bellona” nr. 1., Londyn 1953;

        Pobóg–Malinowski Wł., Parę uwag o wojnie której nie było, [w:] „Kultura” nr 2., Paryż 1949;

        Serwatka T., Józef Piłsudski a Niemcy, Wrocław 1997;

        Studium planu strategicznego Polski przeciw Niemcom Kutrzeby i Mossora, oprac. Jabłonowski M., Stawecki P., Warszawa 1987.

http://www.1939.pl/przed-wybuchem-wojny/koncepcja-wojny-prewencyjnej-w-polityce-zagranicznej/index.html

 J. Cisek, Między Rosją a Niemcami [w:] http://www.rp.pl, [dostęp: 19 V 2011].

 E. Rydz - Śmigły, Czy Polska mogła uniknąć wojny?, [w:] http://dzieje.pl, [ dostęp: 19 V 2011].

https://www.dw.com/pl/fas-o-polskich-planach-wojny-prewencyjnej-przeciwko-hitlerowi/a-46344277

https://historia.org.pl/2014/11/21/polityka-pilsudskiego-wobec-niemiec/

https://www.rp.pl/Rzecz-o-historii/309199936-Polska-wojna-prewencyjna.html

https://dzieje.pl/aktualnosci/prof-marek-kornat-sojusz-z-hitlerem-uczynilby-z-polski-kolonie-niemiec

https://wielkahistoria.pl/jozef-pilsudski-i-wojna-prewencyjna-z-niemcami-czy-marszalek-naprawde-planowal-atak-na-iii-rzesze/

http://geopolityka.net/wrzesien-1939-niepotrzebna-katastrofa/

https://blog-n-roll.pl/pl/wojna-prewencyjna-2#.XYTHZmPgqCo

 

 

---

tagi: niemcy  polska  kryzys  gdański 

	Andrzej-z-Gdanska
	10 lutego 2020 19:19

33     6942    7 zaloguj sie by polubić