Kajetan Sołtyk nie znosił Kołłątaja, zresztą ze wzajemnością. Dla mnie to wielka postać i jeszcze jeden znak. Dzięki Panie Andrzeju za kronikarską niestrudzoność.

Proszę bardzo!

Zdaje się, że cała sala jest imienia biskupa!

Muszę to sprawdzić jeszcze.

Wojtkowi za te niesamowite zestawienia faktów, obrazów, cytatów i dat oraz wynikające stąd wnioski. Zwłaszcza jeden, ten skrupulatnie usuwany z ram obrazów Matejki: Si Deus nobiscum, quis contra nos. A Panu za niezwykłą umiejętność tak szczegółowego zapisywania, a potem odtwarzania treści wykładów. Z każdej konferencji! Jan Długosz niech się schowa;-)))

Co do Kajetana Sołtyka, to niesamowity jest jego nagrobek w katedrze wawelskiej (kaplica świętokrzyska).

Proszę bardzo.

Tak,...

...  wyklad  byl  IMPONUJACY  i  PRZEBOGATY  w  tresci,  zestawienia  i  ,,koincydencje,,  co  do  dat,...  a  relacja  Andrzeja  to  MISTRZOSTWO  SWIATA  !!!

Pozdrawiam z krótkiej podróży, której jedyną na razie niedogodnością jest to, że musiałem przeczytać notkę pana Andrzeja na telefonie. Ale temat jest tak interesujący, że nie wytrzymałbym do poniedziałku. Świetny wykład i naprawdę niebanalne spostrzeżenia.

A ja przypadkiem spostrzegłem coś, co nie rzuciło mi się w oczy (czy raczej w uszy) wcześniej, chociaż Jacek Kaczmarski to jeden z bardów mojej młodości.

"Niejaki Rejtan, zresztą poseł z Nowogrodu,

Co w jakiś sposób jego krok tłumaczy mi..."

Tymczasem Rejtan to poseł z województwa nowogródzkiego że stolicą w Nowogródku, nie w dawno utraconym Nowogrodzie. Jakiś Nowogródek nic by Repninowi nie tłumaczył, w przeciwieństwie do symbolu jedynej tradycji republikańskiej (i antymoskiewskiej) jaką Rosja znała. Błąd w pierwszym wersie implikuje kolejny w następnym. Ale ta "prawda poetycka", podszyta historycznym fałszem, czy, mówiąc łagodniej, nieporozumieniem, broni się dzięki talentowi poety. Ot, licentia poetica. Jeszcze jedna koncepcja błędu, tym razem niezamierzonego.

Szacunek i pozdrowienia.

Piękny wykład! Dzięki za streszczenie. 

Też uważam, że piękny wykład i z bardzo interesującymi wątkami głęboko się gającymi do historii.

Z braku jakiejś interesującej książki pod ręką i przy wyłączonym telefonie, w drodze powrotnej do domu rozmyślałem o tym anagramie: "Samogitia" = "imago sati(s)". Jest to tak błyskotliwe rozwiązanie, że chciałby się, żaby na stałe weszło do kanonu odczytań Matejkowego dzieła. Ale z czasem ogarnęły mnie wątpliwości.

Bo co też miałby znaczyć ten komunikat do widza? Czy Mistrz chce powiedzieć, że niepotrzebnie biedzimy się nad zrozumieniem sensu napisu, bo "obraz wystarczy"? Jaki obraz? Ten, na który patrzymy, lub może coś, co widzi Stańczyk? I skoro wszystko,co na obrazie napisano, jest bez znaczenia, to co znaczy data 1533? Niby taki żart, że powinnismy to zgadnąć sami na podstawie tej komety za oknem? Co więcej, po co w ogóle jakiś list? Imago satis, głupcze!

Spróbujmy może z drugiej strony. Od kogo ten list? Podpisu brak. Czemu ze Żmudzi, co jednak jest dość daleko od Smoleńska, a ten utracono prawie dwadzieścia lat wcześniej? I znów na interpretacjach ciąży ten przekręcony tytuł "...na wieść o utracie Smoleńska", co podchwycił nasz przyjaciel Kaczmarski: "Czuję jak blednie moja twarz błazeńska / Właśniem przeczytał o stracie Smoleńska / Ale gdzie Smoleńsk gdzie Kraków". Zapytać "gdzie Żmudź, a gdzie Smoleńsk" i po co ten nieświeży news w 1533 już się nie pokusił. Znów mamy prawdę czasu, o których mówimy, i prawdę poetycką, która mówi co innego? 

Postacie w tle, w uchylonych drzwiach, za którymi odbywa się bal u królowej Bony, to oczywiście Bona, dwa karły (Opaliński i Guzman) i jacyś dwaj dżentelmeni, z których jeden coś konfidencjonalnie szepce królowej do uszka. Piszą w Wikipedii i gdzie indziej, że to Zygmunt, ale to nie może być on. Królowi to ona chyba by coś podszeptywała, a poza tym, jeśli Zygmunt w "Hołdzie pruskim" wyglądał, jak go przedstawił Matejko, to nie mógł przypominać tego gościa ze "Stańczyka". Nawet gdyby zapuścił brodę, a nie miał jej ani w 1525 roku, ani w 1533, jeśli wierzyć wizerunkowi na talarze medalowym. Moim zdaniem jest to znienawidzony przez Szujskiego Piotr Kmita, zły duch i wspólnik równie znienawidzonej Bony.

A gdzie król? Może właśnie na Żmudzi? Wiadomo, że osobiście z Litwy nadzorował przygotowania do wyprawy moskiewskiej w związku ze zbliżającym się wygaśnięciem zawieszenia broni z końcem roku 1533. Przygotowania te nie przebiegały pod pomyślnymi auspicjami, m.in. z powodu nieudanego popisu szlachty żmudzkiej. Ze strony stanu szlacheckiego nie było woli walki, królowa miała własne cele, a magnaci knuli razem z nią. Stańczyk po lekturze królewskiego listu czarno widzi perspektywę odbicia Smoleńska i smuci się wśród ogólnej wesołości. W "Hołdzie" też za powierzchownym triumfem widzi nadciągające nieszczęście, które bezradnie zaklina gestem mano cornuta. 

Racja. A jako dodatek - dwie rzeczy związane z Szujskim. W tym jedna zagadka.

O dramatach Szujskiego wspominałem już pod notką Alfatoola, a nawet jeden z nich ("Długosz i Kallimach") streściłem. Okazuje się, że nie były one wystawiane jedynie przez amatorskie teatry studenckie, ale zaistniały na prawdziwych, zawodowych scenach i to w nie byle jakich obsadach. Oto sama Helena Modrzejewska w "Dworze królewicza Władysława" jako... Adam Kazanowski. Podobna z tym domalowanym wąsikiem? Jak widać, gry z tożsamością płciową (i to w jakim szacownym kontekście!) znano już w zaprzeszłym stuleciu. ;)

Zagadka: co ma na myśli Szujski w podkreślonym zdaniu?

Józef Szujski, Dzieje Polski podług ostatnich badań. Tom II: Jagiellonowie, Lwów 1862

Według mojej z pewnością niekompletnej wiedzy, wojna z Moskwą zaczęła się w 1534 i trudno ją nazwac szczęśliwą. Wyjaśnienia nie znajduję też w wikipedycznej biografii Jana Tarnowskiego, a do tej ksiązkowej, pióra Dworzaczka, nie mam łatwego dostępu. Ktoś pomoże?

Pozwolę sobie sporządzić notkę, która część rzeczy uporządkuje, choć z pewnością wszystkiego nie wyjaśni.

Pozwoliłem sobie bowiem poczas wykładu nazwać Matejkę baśniomalarzem, a Szujskiego baśniopisarzem. Materia historyczna była bowiem dla nich za ciasna. Stąd dramaty Szujskiego i stąd ahistoryczne wstawki i "błędy" Matejki.

Co do faktów to w 1533 cały dwór (także królowa) od wiosny przeniósł się do Wilna. Wawel według prawdy historycznej pozostawał pusty.

P.S. Szujski niespecjalnie lubił też Bonę za jej machiawellizm.

Przepraszam, nie dałem liku. Tego kalendarium.

>>Szujski w swoich pracach zazwyczaj załączał bibliografię,

Powinienem w tym miejscu zakrzyknąć: "Holmesie, jak na to wpadłeś?". A raczej - czemu sam na to nie wpadłem? Rzeczywiście, każdy rozdział poprzedza wyliczenie źródeł i opracowań; nie w formie pedantycznej bibliografii, ale po prostu "ciurgom" autor i tytuł, czasem dwa słowa komentarza. Wiekszość, jeśli nie wszystko z tego, jest dzisiaj dostępne w formie zdigitalizowanej. Jeśli o Tarnowskiego chodzi, to jest Orzechowskiego Żywot. To zdanie o szczęśliwej wojnie stanowi część akapitu wciętego i złożonego mniejszym drukiem, jakby cytatu, co potwierdzają inne, podobnie złożone partie tekstu, które raczej nie wyszły spod pióra Szujskiego. Szkoda, że przy tych cytatach (?) nie podaje odsyłaczy.

>>Zdjęcia w sieci nie odnalazłem.

Pytam, bo próbowalem rozpoznać w tym, co widzę, elementy opisane przez Gorzkowskiego i w sposób jednoznaczny rozpoznaję tylko herb Mazowsza. Napis na tabliczce jest kompletnie nieczytelny - nawet jednej litery nie da się zidentyfikować, ale wydaje się, jakby były one dość spore i w jednym rzędzie. Jest to zapewne złudzenie, bo w przeciwnym razie tabliczka musiałaby być ze dwa razy dłuższa, żeby pomieścić tak długi tekst.

A propos "Ambasadorów" pewien istotny szczegół: za życia Matejki obraz nie nosił takiego tytułu i w ogóle nikt w nim nie widział portretu francuskich ambasadorów. Panów identyfikowano już to jako jakichś niemieckich młodzieńców, już to jako konkretne osoby, np. ten po lewej miał być Sir Thomasem Wyattem. Malowidło jest pełne szczegółów, które dzisiaj z łatwością odczytujemy jako podpowiedzi do właściwej tożsamości postaci, ale pierwsza "połączyła kropki" Mary Harvey w 1900 roku. Mary, jak na to wpadłaś? ;)

Z książek wydanych w okresie, powiedzmy, kilkunastu lat od studiów Matejki w Monachium pasuje w zasadzie tylko Holbein und seine Zeit Alfreda Woltmanna - ponad 556 stron głównie tekstu, z proporcjonalnie niezby licznymi ilustracjami w formie rycin. Obraz jest dokładnie opisany, ale reprodukcji nie widzę.

Woltmann pisze, że "historycznie" obraz nosi tytuł Die Gesandten ("Ambasadorowie"), ale treść lepiej oddaje Die Gelehrten ("Uczeni"), i że jedną z postaci jest Wyatt. Teraz wiemy, że ttrafny był właśnie tradycyjny tytuł, chociaż w XIX wieku nie potrafiono go skojarzyc z żadnymi konkretnymi posłami.

Oczywiście nie mogę ręczyć, że albumu z reprodukcją nie ma. To jest po prostu to, co mogłem znaleźć online.

Refleksja ze Stańczykiem w tle:

Kto ma media, ten „ma” prawdę

Autor: AlterCabrio

23 października 2024

Media nie są żadnym niewinnym narzędziem rozrywki. Nie służą też wcale rzetelnemu informowaniu społeczeństw o tym, co faktycznie się dzieje. Naczelną rolą mediów jest kształtowanie konkretnej świadomości, a to, jaka ma to być świadomość, zależy tak naprawdę od jednej tylko rzeczy – tego, kto dane medium posiada oraz sponsoruje i jakie interesy chce za jego pośrednictwem realizować. Media to dzisiaj najważniejsze narzędzie w globalnej wojnie informacyjnej i tak właśnie powinniśmy je postrzegać, zwłaszcza w sytuacji, w której jako naród nie posiadamy nad nimi żadnej kontroli.

−∗−

W grafice wykorzystano słynny obraz Jana Matejki ‘Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony wobec straconego Smoleńska’. Wielu współczesnych Polaków wygląda dokładnie tak, jak Stańczyk na powyższym obrazie, siedząc przed telewizorem w godzinach emitowania programów informacyjnych.

https://ekspedyt.org/2024/10/23/kto-ma-media-ten-ma-prawde/