Mam propozycję dla osób, które znajdą się w Gdańsku i mają mało czasu na zwiedzanie.

Polecam zamek Krzyżacki, który to „zabytek” można najszybciej „zwiedzić”, ponieważ pozostała tylko jedna ściana zewnętrzna.

Fragment muru parchamu z narożną basztą południowo-zachodnią zamku krzyżackiego w Gdańsku, fot. Tomasz Torbus, 2017

Z boku widnieje skromna tabliczka informacyjna o treści:

Ratunkowe prace konserwatorskie

muru kurtynowego fosy wewnętrznej

zamku krzyżackiego w Gdańsku

Zrealizowano przy pomocy dotacji

Gminy Miasta Gdańska

2021

Jak ktoś jest zdecydowany (czytaj uparty) i chce na własne oczy zobaczyć „upadek krzyżactwa,” podaję trasę dojścia.

Idąc ulicą Długą, którą każdy wskaże, należy dotrzeć do wody (Motławy) i skręcić w lewo w ulicę Długie Pobrzeże. Za Żurawiem znajduje się podnoszona elektrycznie kładka przez Motławę, a tuż przed nią słynny mur – znaczy pozostałość po zamku krzyżackim.

Mur widziany z kładki

Podniesiona (otwarta) kładka

Nazwa Motława jest nazwą staropruską. Zapisana została po raz pierwszy w źródłach jako Motlaua dopiero w 1280 r. Nazwy staropruskie pojawiły się na zachód od dolnej Wisły w wyniku osiedlenia się w XIII w. Prusów uchodzących przed Krzyżakami i szukających opieki u książąt pomorskich.

Dzisiaj tak wygląda to miejsce na zdjęciach.

Obecnie przed murem cumują stalowe katamarany (statki o dwóch kadłubach) pływające na Westerplatte, do Sopotu i na Hel.

Dalej stoi „okręt wojenny LEW”, a raczej jego kopia.

Galeon LEW to statek stylizowany na XVII - wieczny galeon, pływający pod polską banderą.

Organizowane są nim przewozy pasażerskie przez Stocznię Gdańską, Stocznię Remontową, doki, port i Twierdzę Wisłoujście na Westerplatte oraz po Zatoce Gdańskiej.

„Żółty Lew” prawdopodobnie został zbudowany w Gdańsku w 1622 roku, jako pierwszy okręt wojenny zbudowany i ukończony w Polsce. Wyposażony był w 10-12 dział, a jego załogę stanowiło 40 marynarzy. Był pierwszym i najmniejszym okrętem floty polskiej tworzonej przez króla Zygmunta III Wazę i biorącej udział w wojnie ze Szwecją; nazywany był też „starą pinką” w odróżnieniu od nowszych okrętów tej klasy.

„Żółty Lew” wchodził w skład pierwszej eskadry okrętów polskich, która wzięła udział w zwycięskiej bitwie z eskadrą szwedzką pod Oliwą 28 listopada 1627.

Historia powstania zamku krzyżackiego zaczyna się po rzezi gdańskiej w 1308 roku. Wigand z Marburga pisze w 1340 r., że Dietrich von Altenburga „wystawił także dwa zamki w Gdańsku i w Świeciu …”

Inicjatorem podjęcia zbrojnej walki z Zakonem [Niemcami] była Tajna Rada Związku Pruskiego w Toruniu, kierowana wówczas przez wybitnego polityka Jana Bażyńskiego.

7 grudnia 1453 r. otrzymali oni od rady pełnomocnictwo na współdziałanie we wszelkich sprawach konfederacji, jednak najwidoczniej nie obejmowało ono jeszcze tak istotnej sprawy, jak zerwanie z Zakonem [Niemcami] i poddanie się Polsce.

Dalsze poczynania gdańskiej rady były konsekwencją styczniowych uzgodnień z Tajną Radą, która 4 lutego wystosowała z Torunia oficjalny akt wypowiedzenia posłuszeństwa Ludwikowi von Erlichshausen; został on doręczony 6 lutego wieczorem w Malborku. Wtedy zaczęło się oblężenie zamku krzyżackiego w Toruniu, który kapitulował 8 lutego; dzień wcześniej siły zbrojne Związku uwięziły w Papowie Biskupim poselstwo wielkiego mistrza, wśród nich jego inicjatora - komtura gdańskiego Postora, które usiłowało podjąć spóźnione i nierealne już rokowania z władzami konfederacji.

W Głównym Mieście Gdańsku działania zbrojne rozpoczęły się 5 lutego, gdy siły mieszczan obsadziły Wielki Młyn na Starym Mieście, zabezpieczając dla rady ten ważny obiekt przemysłowy i dochodowy. Komtur zamkowy Pfersfelder już następnego dnia dowiedział się, że nastąpi wypowiedzenie posłuszeństwa Zakonowi [Niemcom] i atak na zamek. 7 lutego rada Główna Miasta oficjalnie zawiadomiła Pfersfeldera o zerwaniu z władzą krzyżacką, domagając się przekazania jej zamku. Komtur zamkowy rozpoczął rokowania, nie mając nadziei na uzyskanie z zewnątrz pomocy. Najpierw ustąpił z przedzamcza, a 11 lutego 1454 r. przekazał cały zamek radzie gdańskiej. W zamian konwent gdański uzyskał tytułem zaopatrzenia pewną kwotę pieniężną z zapewnieniem swobodnego odejścia z mieniem oraz uregulowania swoich spraw w mieście do 24 czerwca. Starzy i chorzy bracia zakonni zostali umieszczeni w gdańskich szpitalach.

Dnia 11 lutego 1454 r. - po dokładnie 145 latach i 3 miesiącach - skończyło się w bezkrwawy sposób panowanie Krzyżaków [Niemców] nad Gdańskiem. Ponowne panowanie polskie miało trwać do drugiego rozbioru w 1793 r.

Wokół zamku panuje legenda, w której, jak zwykle, jest część prawdy. Legenda mówi, że mieszczanie Gdańscy, a tak naprawdę niemieckojęzyczni kupcy gdańscy (podobno Niemców jeszcze nie było) rozwścieczeni dotychczasowym traktowaniem ich przez Krzyżaków (czytaj: rabowaniem ponad miarę) ze złości zburzyli zamek. Nie można jednak podejrzewać wyrachowanych kupców, żeby kierowali się emocjami i te emocje były powodem podjęcia przez nich tak niebagatelnego wysiłku!

Prawda jak zwykle leży gdzie indziej. Teren zamku z czasem stał się miejscem peryferyjnym, a zamek niszczał. Przedsiębiorczy mieszkańcy Gdańska, znający wartość pieniądza, zaczęli  rozbierać zamek cegła po cegle, aż została tylko jedna ściana. Już wtedy cegły z rozbiórki służyły do budowy, m. in. domów. Tak więc z jednej strony zamku krzyżackiego fizycznie nie ma, ale z drugiej strony w różnych budynkach, nawet zabytkowych takich jak Dwór Artusa czy kościół mariacki (NMP), można znaleźć cegły z zamku czy inne fragmenty.

Do dzisiaj dokładnie nie wiadomo jak zamek wyglądał i dlatego fascynuje wielu ludzi i wywołuje dyskusje.

Tak na początku XV w. mógł wyglądać zamek krzyżacki w Gdańsku.
Fragment akwareli Zbigniewa Szczepanka na podstawie wizualizacji dokonanej przez niemieckiego architekta Otto Kloeppela | fot. Jerzy Pinkas / źródło grafiki – Objazdowe Muzeum Historii Polski. Krzyżak rządzi Gdańskiem (www.trojmiasto.wyborcza.pl

Wiadomo, że został zbudowany w miejscu istniejącego grodu książąt gdańskich.

Lokalizacja grodu gdańskiego w rejonie Zamczyska wg. Henryka Panera. Ilustracja z książki "Rozwój przestrzenny wczesnośredniowiecznego Gdańska w świetle źródeł archeologicznych".

Dzisiaj jest to rejon ulic Rycerskiej, Karpiej, na Dylach, Dylinki, Wapienniczej i Wartkiej (to właśnie przy tej ostatniej znajdują się najbardziej znane relikty po zamku).

Krzyżacy  przystąpili do budowy gdańskiego zamku za rządów wielkiego mistrza Dietricha von Altenburg. Rozpoczęcie prac budowlanych datuje się na 1338 rok, gdy we władzach gdańskiego konwentu ustanowiono funkcję mistrza kamienicznego. Pierwszy etap budowy trwał do 1350 roku, pod koniec XIV stulecia zbyt ciasną fortecę powiększono.

Fragment planu Gdańska z 1400 roku z poglądowym rysunkiem zamku. Źrodło: Gedanopedia

Zamek wysoki wzniesiono na planie kwadratu z narożnymi wieżami. Wewnątrz funkcjonowały typowe dla komturskich twierdz pomieszczenia: kapitularz, refektarz, dormitorium (wspólna sypialnia), kaplica ze skarbcem, kancelaria, zbrojownia, kuchnia itd.

Zamek zajmował obszar wyznaczony przez obecne ulice: Na Dylach i Dylinki (od północy), Rycerską i Karpią (od wschodu), Wapienniczą i Wartką (od południa) i Sukienniczą (od zachodu).

Na obszarach położonych na północ i zachód od fortecy powstało też podzamcze z gęsto usianą zabudową gospodarczą: kuszarnią, domem szewskim, stajnią komtura itd.

Gdańska forteca uchodziła za drugi co do ważności zamek w państwie zakonnym, o randze twierdzy świadczył awans dwóch gdańskich komturów na stanowisko wielkiego mistrza Zakonu. Warto ich wymienić: Winrych von Kniprode (być może najwybitniejszy mistrz w dziejach Zakonu)  i Konrad Zöllner von Rotenstein.

Kwestia "Okrętu Kościoła"

Niezwykle często w artykułach na temat zamku krzyżackiego w Gdańsku pojawia się kwestia średniowiecznego obrazu "Okręt Kościoła". Według niektórych badaczy, to właśnie na tym dziele możemy znaleźć jedyne istniejące przedstawienie zamku krzyżackiego.

http://www.dzielautracone.gov.pl/katalog-strat-wojennych/obiekt/?obid=36417

Obraz pierwotnie znajdował się w Dworze Artusa. Samo dzieło niestety zaginęło podczas drugiej wojny światowej; na szczęście dzięki dokumentacji przedwojennej udało się "Okręt Kościoła" odtworzyć.

W 2002 roku Krzysztof Izdebski, na polecenie Muzeum Gdańska, wykonał cyfrową symulakrę obrazu. W lewym górnym rogu obrazu znajduje się przedstawienie miasta, które powszechnie identyfikuje się jako Gdańsk.

Stosunkowo niedawno w czasopiśmie "30 Dni" (numer 3/2019) w polemikę z przyjmowana tezą o przedstawieniu na obrazie zamku krzyżackiego wszedł Jarosław Zulewski. Autor w swoim tekście przekonuje, że zabudowa wyobrażona na obrazie nie przedstawia zamku, tylko zabudowę miejską.

Interpretacja obrazu "Okręt Kościoła" zamieszczona w "30 Dniach".

 

Zulewski proponuje inną interpretację, przyjmując, że skoro obraz powstał kilkadziesiąt lat po zburzeniu zamku, gdańszczanie nie chcieliby przedstawienia budowli, która w ich mniemaniu była symbolem krzyżackiej kontroli i ucisku.

Hipoteza autora była poparta ilustracjami prezentującymi jego interpretację. Jest to niewątpliwie bardzo ciekawy głos w dyskusjach poświęconych gdańskiego zamkowi.

Nic nie wiadomo czy mieszkańcy Gdańska korzystali z wiedzy historycznej i rozbierając zamek krzyżacki naśladowali mieszkańców Rzymu.

Wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego rozpoczął się okres zniszczenia słynnego amfiteatru. Inwazja barbarzyńców w 410 roku n. e. spowodowała ogromne zniszczenia budowli, sprowokowała ogromny kryzys finansowy imperium. Drastycznie obniżono koszty utrzymania amfiteatru. Rodzące się chrześcijaństwo zabroniło zabijania ludzi i zwierząt, ostatni krwawy spektakl odbył się w 523 roku. Zniknęła potrzeba programów rozrywkowych. Zmienił się cel Koloseum.

Ciągłe niszczenie amfiteatru doprowadziło do zniknięcia dużej części zabudowy. Na zawsze zapomniane jest przejście do podziemnego morza, gdzie straszliwy potwór Nerona żył w ciemności i mroku, pozostając w mitach i legendach. W średniowieczu Koloseum służyło jako zamek, forteca. Reguły życia renesansu, trzęsienie ziemi, które zniszczyło południową część amfiteatru, pozwoliło miejscowym mieszkańcom bezkarnie zabierać klocki, cegły, marmur na cele osobiste.

Z budulca wydobytego z murów Koloseum zbudowano Pałac Kancelaryjny, Pałac Wenecki, Pałac Farnese, katedry św. Piotra i Jana Chrzciciela na Wzgórzu Luterańskim. Wśród ruin Koloseum, przypominających cieniem swojej przeszłości, schronienie znaleźli bezdomni, na pamiątkę przelanej krwi rozgrywały się kościelne wydarzenia. Koniec zniszczenia Koloseum wiąże się z imieniem papieża Benedykta XIV w XVIII wieku.

„Historia Gdańska” Tom I do roku 1454. Pod redakcją Edmunda Cieślaka, Wydawnictwo Morskie • Gdańsk 1978

„Historia Gdańska” Tom II od roku 1454 do roku 1655. Pod redakcją Edmunda Cieślaka, Wydawnictwo Morskie • Gdańsk 1982

https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BB%C3%B3%C5%82ty_Lew

https://infogdansk.pl/zamek-krzyzacki/

https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Zamek-w-Gdansku-Wciaz-fascynuje-i-wywoluje-dyskusje-n155646.html#tri

https://fondeco.ru/pl/kolizei-v-rime-ego-istoriya-foto-kolizei---vechnyi-simvol-rima/

https://tourism.com.de/kolosseum-in-rom-geschichte-beschreibung-fotos-preise-2021-oeffnungszeiten-karte/

---

tagi: zamek  gdańsk  krzyżacki  ruiuny koloseum 

	Andrzej-z-Gdanska
	8 sierpnia 2023 05:55

11     916    5 zaloguj sie by polubić